Vasiyetname nedir? Vasiyetname hangi şekillerde hazırlanır? Vasiyetnamenin iptali davası nedir ve hangi koşullarda dava açılır?
Avukat Hande Bağcı
Vasiyetname, Türk hukuk sisteminde miras hukukuyla ilgili önemli bir araçtır. Vasiyetname, bir kişinin malvarlığını ölümünden sonraki dağılımını düzenlemesine imkan tanır. Ancak, vasiyetname hazırlanırken belirli hukuki terimlere ve gerekliliklere dikkat etmek önemlidir.
*Vasiyetname Nedir?*
Vasiyetname, bir kişinin malvarlığının ölümünden sonraki dağılımını belirlemek için yazılı olarak hazırladığı bir belgedir. Vasiyetname, kişinin ölümünden sonra mirasçılarına ve malvarlığının nasıl dağıtılacağına dair yönlendirmeler içerir.
Vasiyetname 3 ana şekilde hazırlanabilir. Yani Türk Medeni Kanununda vasiyetnamenin 3 ayrı şekilde hazırlanabileceği düzenlenmiştir. Türk Medeni Kanunu 531. Maddesine göre vasiyetname;
1.resmi şekilde
2.miras bırakanın el yazısı ile
3.sözlü olarak yapılabilir.
Resmi Vasiyetname
Resmi vasiyetname iki tanığın katılmasıyla resmi memur yani Sulh Hukuk Mahkemesi Hakimi, Noter veya yetki verilmiş diğer bir görevli tarafından düzenlenir.
Miras bırakan, arzularını resmî memura bildirir. Memur, vasiyetnameyi yazar veya yazdırır sonrasında ise okuması için miras bırakana verir. Vasiyetname, miras bırakan tarafından okunup imzalanır.Memur, vasiyetnameyi tarih koyarak imzalar.
Vasiyetname içeriğinin tanıklara bildirilmesi zorunlu bir unsur olmamakla beraber muris vasiyetnameyi okuduğunu düzenlenen vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini iki tanığa beyan eder.
Tanıklar ise murisin beyanının kendi önlerinde yapıldığını, murisi tasarrufa ehil gördüklerini vasiyetnameye yazarak veya yazdırarak altını imzalar.
Tanıklara ilişkin bazı kısıtlamalar bulunmaktadır. Nitekim, kanun miras bırakanı koruma altına almaya çalışmaktadır. Bundan dolayı kanun, vasiyetnamenin özellikle de vasiyetnameden faydalanacak şahısların tanık veya vasiyetname memuru olamayacaklarını düzenler.
Aşağıdaki kişiler resmi vasiyetname düzenlenirken memur veya tanık olarak yer alamazlar:
•Fiil ehliyeti bulunmayanlar
•Kamu hizmetinden yasaklılar
•Okuryazar olmayanlar
•Miras bırakanın eşi, hısımları, kardeşleri ve bu kişilerin eşleri
Yukarıda sayılanlar resmi vasiyetname düzenlenirken memur veya tanık olarak yer alamaz.
A) El Yazılı Vasiyetname
Türk Medeni Kanunu’nun 538. Madde hükmüne göre el yazılı vasiyetnamenin yapıldığı tarih gösterilerek başından sonuna kadar mirasbırakanın el yazısıyla yazılmış ve imzalanmış olması zorunludur.
Vasiyetname, açık veya kapalı olarak muhafaza edilmek üzere hakime, notere veya yetkili memura teslim edilebilir.
El yazılı vasiyetname, kanun hükmünden de anlaşılacağı üzere, baştan sona kadar miras bırakanın el yazısı ile yazılmış olmalıdır. Herhangi bir makine kullanılarak yazılan vasiyetname el yazılı vasiyetname olarak nitelendirilemez. Çünkü bu husus vasiyetnameyi murisin bizzat hazırladığının ispatını sağlayan bir durumdur.
Vasiyetnamenin baştan sona miras bırakanın el yazısı ile yazılması gerektiği gibi miras bırakan gün, ay ve yılı da belirterek tarihi el yazısı ile yazmalıdır.
Son olarak muris vasiyetnameye imzasını atmalıdır. Parmak izi, mühür vb. imza şartını yerine getirmez.
El yazılı vasiyetnamenin notere, sulh hakimine veya yetkili memura bırakılması bir tercihtir. Geçerlilik şartı değildir. Muris vasiyetnameyi dilediği yerde muhafaza edebilir.
B) Sözlü Vasiyetname
Sözlü vasiyetnamenin düzenlenebilmesi için olağanüstü bir durumun (yakın ölüm tehlikesi, savaş, hastalık, ulaşımın kesilmesi vb.) ve bu olağanüstü durum sebebiyle murisin el yazılı veya resmi vasiyetname düzenleyememe şartının varlığı gerekir. M-Miras bırakan vasiyetname ile ilgili şartlara riayet etmek kaydıyla resmi vasiyetname ve el yazılı vasiyetname düzenleme konusunda serbesttir. Ancak bu durum sözlü vasiyetname için geçerli değildir.
Miras bırakan son arzularını iki tanığa anlatır. Miras bırakan tanıklara beyanına uygun bir vasiyetname yazmaları veya yazdırmaları görevini yükler. Miras bırakan tarafından görevlendirilen tanıklardan biri, kendilerine beyan edilen son arzuları, yer ve tarih de belirterek hemen yazar, bu belgeyi imzalar ve diğer tanığa imzalatır.
Yazılan belgeyi ikisi birlikte vakit geçirmeksizin bir sulh veya asliye mahkemesine verirler. Ayrıca, miras bırakanı vasiyetname yapmaya ehil gördüklerini, onun son isteklerini olağanüstü durum ve koşullar içinde kendilerine anlattığını hakime beyan ederler.
Kanun koyucu resmi vasiyetname, el yazılı vasiyetname ve sözlü vasiyetname düzenlenmesi konusunda şekil şartları öngörmüştür. Bu şartlara haiz olmayan vasiyetnamenin de iptali için dava açılabilir. Bunun yanı sıra Vasiyetnamede Hukuka ve Ahlaka Aykırılık, Vasiyetnamede İrade Sakatlığı (İrade sakatlığı sebepleri yanılma, aldatma, korkutma ve zorlama halidir.. Vasiyetnamede Ehliyet Noksanlığı(Vasiyetname için ayırt etme gücüne haiz 15 yaşını doldurmuş olmak) hallerinde de vasiyetnamenin iptali davası açılabilir.
Davacının vasiyetnameyi, iptal sebeplerinin varlığını, hak sahibi olduğunu öğrenmeden itibaren bir yıllık süre geçmekle iptal davası açma hakkı düşer. Bir yıllık süre vasiyetnamenin usulüne göre açılıp ilgililerine okunmasıyla başlar. İptal davası açma hakkı, herhalde vasiyetname açılma tarihi üzerinden iyi niyetli davalılara karşı on yıllık, kötü niyetli davalılara karşı yirmi yıllık süre geçmekle düşer.
Vasiyetnamenin iptali davasında görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesi, yetkili mahkeme ise miras bırakanın yerleşim yeri mahkemesidir.
