Usta tiyatrocu Genco Erkal, hayatını kaybetti

Usta tiyatrocu ve sinema oyuncusu Genco Erkal'dan acı haber geldi. Bir süredir kan kanseri ile mücadele eden Genco Erkal, 86 yaşında vefat etti.

Genco Erkal kimdir?

Genco Erkal, 28 Mart 1938'de İstanbul'da doğdu. Babası deniz subayı Reşat Bey, annesi moda tasarımcısı ve terzi Nebahat Erkal idi. Usta oyuncu, Galatasaray Lisesi İlkokulu'nda yatılı okuduktan sonra orta öğrenimini Robert Koleji'nde, yükseköğrenimini İstanbul Üniversitesi'nin Psikoloji Bölümü'nde tamamladı.

Tiyatroya küçük yaştan itibaren ilgi duydu. Robert Kolej'deki öğrencilik günlerinde tiyatro ile yoğun olarak ilgilendi. Ailesi tiyatroculuk yapmasını onaylamadığı için üniversitede psikoloji eğitimi aldı, tiyatro ile amatör olarak uğraştı. 1957'de amatör bir oyuncu olarak Genç Oyuncular topluluğunun kuruluşunda yer aldı.

Genco Erkal'ın profesyonel tiyatroya başlaması, Muhsin Ertuğrul'dan gelen teklifle oldu. İlk profesyonel oyunu Kenter Tiyatrosu'nda sahnelenen 'Çöl Faresi' adlı oyundaki rolü idi. İlk profesyonel rejisi de Kenter Tiyatrosu'nda Ionesco'nun tek perdelik 'İskemleler' ve 'Ders' oyunlarına yaptığı reji oldu. Oyunculuk yaşamına Kenter Tiyatrosu'ndan sonra Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu'nda ve Ankara'da askerlik yaparken temas ettiği Ankara Sanat Tiyatrosu'nda devam etti. 1963’te Arena Tiyatrosu’nda sahnelenen 'Aslan Asker Şvayk' oyunundaki 'Şvayk' rolü ile dönemin tek tiyatro ödülü İlhan İskender Ödülü'nü kazandı. Ardından Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu'nda 'Keşanlı Ali Destanı'nı yönetti.

Genco Erkal, Nikolay Gogol'un 'Bir Delinin Hatıra Defteri' adlı öyküsünü tiyatroya uyarladı ve Türkiye'de oynanan ilk tek kişilik oyun olarak 1965'te Ankara Sanat Tiyatrosu'nda sahneledi. Erkal, 1969, 1992 ve 2014'te farklı yorumla sahnelediği bu eser, onunla özdeşleşti. Ankara Tiyatrosu'nda Asaf Çiğiltepe'nin sahnelediği "Arturo Ui'nin Önlenebilir Yükselişi" oyunu ile Brecht tiyatrosu ile tanıştı.

Genco Erkal, 10 yıl değişik tiyatrolarda oyuncu ve yönetmen olarak çalıştıktan sonra 1969 yılında Mehmet Akan, Şevket Altuğ, Ferit Erkal, Arif Erkin Güzelbeyoğlu ve Nurten Tunç ile birlikte devrimci bir tiyatro topluluğu olan Dostlar Tiyatrosu'nu kurdu. Genç Oyuncular'ın devamı olarak kurulan Dostlar Tiyatrosu'nun ilk oyunu 15 Ekim 1969'da sahneye konan 'Ha Me Ka Ha Ha Pe' idi. 'Durdurun Dünyayı İnecek Var'ın ardından 1970'te sahnelenen 'Rosenbergler Ölmemeliydi' ekibin çıkış oyunu oldu. Bu oyunu 'Asiye Nasıl Kurtulur' (1971), 'Havana Duruşması' (1971) adlı belgesel oyun, 'Kafkas Tebeşir Dairesi' uyarlaması 'Analık Davası' (1971), 'Azizname (1973) ve 'Alpagut Olayı' (1974) izledi. Turhan Selçuk'un Abdülcanbaz çizgi romanının, Nâzım Hikmet'in Kerem Gibi şiirinin uyarlamalarını sahneye koydu. 1978 yılında Brecht'in oyunlarından uyarladığı 'Brecht Kabare'yi sahneledi. Dostlar Tiyatrosu'nun kadrosu salonsuzluk ve bütçe sorunları sebebiyle 1980'lerde dağıldı ve Dostlar, prodüksiyon tiyatrosu olarak oyunlar sahnelemeye devam etti.

Yaroslav Haşek'ten Aslan Asker Şvayk, Gogol'den Bir 'Delinin Hatıra Defteri', Bertolt Brecht'ten 'Galileo', Maxwell Anderson'dan 'Yalınayak Sokrates', Nâzım Hikmet'ten 'Kerem Gibi', Can Yücel'den 'Can çeşitli ödüller' kazandığı ünlü rolleri arasında yer alır. Oyuncu ve tiyatro yönetmeni olarak birçok ödüle değer görüldü; çeşitli kurumlar tarafından yaşam boyu başarı ödülü ile ödüllendirildi.

1993-1998 yılları arasında, Paris'te ve Avignon Festivali'nde Fransızca da oynamaya başlayan Genco Erkal, üç Fransız yapımında rol aldı: Nâzım Hikmet'ten 'Sevdalı Bulut', Philippe Minyana'dan 'Ou vas-tu Jérémie?' ve Paulo Coelho'nun ünlü romanından uyarlanan 'Simyacı'.

Senfonik konserlerde Prokofiev'in Peter ile Kurt, Stravinski'nin Askerin Öyküsü, Fazıl Say'ın Nâzım adlı yapıtlarını anlatıcı olarak seslendirdi.

Önemli uluslararası film festivallerinde gösterilen ve birçok ödül kazanan At, Faize Hücum, Hakkâri'de Bir Mevsim, Camdan Kalp ve uzun bir aradan sonra 2008 yılında çevrilen Pazar: Bir Ticaret Masalı, Çağan Irmak'ın senaryosunu yazdığı ve yönettiği, 2010 yılında vizyona giren Prensesin Uykusu filminde filmlerinin başrolünde oynadı. 1982 yılında At ve 1983 yılında Faize Hücum filmleri ile 'En İyi Erkek Oyuncu' dalında Antalya Film Festivali'nde iki kez Altın Portakal' aldı. TRT televizyonu için Haldun Taner'in ünlü müzikli oyunu Keşanlı Ali Destanı'nı yönetti ve oynadı.

2008 senesinde "Sivas'93" isimli belgesel tiyatro oyununu yazdı ve yönetti. Oyuncuların birden fazla role girdiği bir epik tiyatro örneği olan bu oyunda, 1993 yılında Sivas Madımak Oteli’nde çıkarılan bir yangın sonucu ölen otuz üç kişinin hikâyesini konu edindi. Oyun, Türkiye ve Avrupa genelinde sahnelendi.

2009 senesinde, Amerikalı tarihçi ve tiyatro yazarı Howard Zinn tarafından 1999 yılında yazılan "Marx in Soho" adlı tek kişilik tiyatro oyununu güncelleyerek "Marx'ın Dönüşü" adıyla sahneledi.

Sanat yaşamı, Ayşe Yüksel tarafından "Güneşin Sofrasında - Genco Erkal’ın Dostlar Tiyatrosu Serüveni" (2020) adıyla kitaplaştırılmıştır.

Tiyatro oyunları:

Rol aldığı oyunlar

1964: Keşanlı Ali Destanı : Haldun Taner - Gülriz Sururi Engin Cezzar Tiyatrosu

1964: Sırça Kümes : Tenessee Williams - Kent Oyuncuları

1965: Arturo Ui’nin Önlenebilir Tırmanışı : Bertolt Brecht - Ankara Sanat Tiyatrosu

1965: Keloğlan : Birkan Özdemir - Ankara Sanat Tiyatrosu

1966: Durdurun Dünyayı İnecek Var : Anthony Newley / Leslie Bricusse - Ankara Sanat Tiyatrosu

1969: Durdurun Dünyayı İnecek Var : Anthony Newley / Leslie Bricusse - Dostlar Tiyatrosu

1969: Ha Me Ka Ha Ha Pe : Ali Tahsin - Dostlar Tiyatrosu

1969: Rosenbergler Ölmemeli : Alain Decaux - Dostlar Tiyatrosu

1970: Asiye Nasıl Kurtulur? : Vasıf Öngören - Dostlar Tiyatrosu

1970: Havana Duruşması : H.M. Enzensberger - Dostlar Tiyatrosu

1970: Nekrasof : Jean Paul Sartre - Dostlar Tiyatrosu

1971: Analık Davası : Bertolt Brecht / Mehmet Akan - Dostlar Tiyatrosu

1971: Aslan Asker Şvayk : Yaroslav Hasek / Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu

1971: Soruşturma : Peter Weiss - Dostlar Tiyatrosu

1971: Zemberek : Başar Sabuncu - Dostlar Tiyatrosu

1972: Abdülcanbaz : Turhan Selçuk / Mehmet Akan / Engin Ardıç / Genco Erkal / Macit Koper - Dostlar Tiyatrosu

1973: Azizname : Aziz Nesin / Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu

1973: Büyük Dümen : Art Buchwald - Dostlar Tiyatrosu

1973: Şili'de Av : Orhan Asena - Dostlar Tiyatrosu

1974: Alpagut Olayı : Haşmet Zeybek / Dostlar Tiyatrosu İşçi Kolu - Dostlar Tiyatrosu

1974: Düşmanlar : Yavuzer Çetinkaya / Maksim Gorki - Dostlar Tiyatrosu

1974: Kerem Gibi : Nâzım Hikmet / Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu

1975: Ezenler Ezilenler : Mehmet Akan - Dostlar Tiyatrosu

1975: Ortak : Bilgesu Erenus - Dostlar Tiyatrosu

1975: Sabotaj Oyunu : Macit Koper - Dostlar Tiyatrosu

1976: Bitmeyen Kavga : John Steinbeck - Dostlar Tiyatrosu

1976: Gün Dönerken : Yavuzer Çetinkaya - Dostlar Tiyatrosu

1977: Devrik Süleyman : Aydın Engin - Dostlar Tiyatrosu

1977: İkili Oyun : Bilgesu Erenus - Dostlar Tiyatrosu

1978: Brecht - Kabare : Bertolt Brecht / Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu

1979: Kafkas Tebeşir Dairesi : Bertolt Brecht - Dostlar Tiyatrosu

1980: Her gün Yeni Baştan : Nâzım Hikmet-Aziz Nesin-Haldun Taner-Bertolt Brecht - Dostlar Tiyatrosu

1981: Ağrı Dağı Efsanesi : Yaşar Kemal - Dostlar Tiyatrosu

1983: Galileo Galilei : Bertolt Brecht - Dostlar Tiyatrosu

1984: Yalınayak Sokrates : Maxwell Anderson - Dostlar Tiyatrosu

1985: Yaz : Edward Bond - Dostlar Tiyatrosu

1986: Ben, Bertolt Brecht : Bertolt Brecht / Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu

1987: Bay Puntila ile Uşağı Matti : Bertolt Brecht - Dostlar Tiyatrosu

1988: Üzbik Baba : Alfred Jarry - Orhan Duru - Dostlar Tiyatrosu

1989: Buruk Ezgi : Vaclav Havel - Dostlar Tiyatrosu

1990: Aslan Asker Şvayk : Yaroslav Hasek / Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu

1990: Merhaba : Aziz Nesin / Haldun Taner / Nâzım Hikmet / Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu

1991: Sevdalı Bulut : Nâzım Hikmet / Mehmet Ulusoy - Dostlar Tiyatrosu

1992: Bir Delinin Hatıra Defteri : Nikolay Gogol - Dostlar Tiyatrosu

1993: İnsanlarım : Nâzım Hikmet / Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu

1994: Birtakım Azizlikler : Aziz Nesin / Genco Erkal- Dostlar Tiyatrosu

1995: İçimdeki Çığlık: Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu

1996: Simyacı : Paulo Coelho - Dostlar Tiyatrosu

1997: Yosma : Bertolt Brecht / Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu

1998: Yalınayak Sokrates : Maxwell Anderson - Dostlar Tiyatrosu

1999: Can : Can Yücel / Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu

2000: Oyuncu : Tankred Dorst - Dostlar Tiyatrosu

2001: Yarışma : Laurent Baffie / Umur Bugay - Dostlar Tiyatrosu

2002: Yaşasın Savaş : Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu

2003: Fay Hattı : Behiç Ak - Dostlar Tiyatrosu

2004: Buluşma : Terry Johnson - Dostlar Tiyatrosu

2005: Aymazoğlu ile Kundakçılar : Max Frisch / Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu

2006: Oyun Sonu : Samuel Beckett - Dostlar Tiyatrosu

2007: Sivas '93 : Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu

2008: Marks'ın Dönüşü : Howard Zinn - Dostlar Tiyatrosu

2009: Kerem Gibi : Nâzım Hikmet / Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu

2010: Nereye Gidiyoruz : Aziz Nesin / Genco Erkal- Dostlar Tiyatrosu

2011: Ben Bertolt Brecht : Bertolt Brecht Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu

2021: Şahdamarım : Ahmed Arif - Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu

Othello : William Shakespeare - Gülriz Sururi Engin Cezzar Tiyatrosu

Yönettiği oyunlar:

1965: Pazar Gezintisi : George Mitchele - Ankara Sanat Tiyatrosu

1966: Durdurun Dünyayı İnecek Var : Anthony Newley ve Leslie Bricusse - Ankara Sanat Tiyatrosu

Filmografi:

1974: Bir Delinin Hatıra Defteri : TV filmi

1982: At : Ali Özgentürk[14]

1982: Faize Hücum : Zeki Ökten

1983: Hakkâri'de Bir Mevsim : Erden Kıral - Dostlar Tiyatrosu

1988: Keşanlı Ali Destanı : Genco Erkal

1990: Camdan Kalp : Fehmi Yasar

2008: Pazar: Bir Ticaret Masalı : Ben Hopkins

2010: Prensesin Uykusu : Çağan Irmak

2017: 7 Yüz : İnternet dizisi

2023: Genco : TV filmi

Ödülleri:

1966: 1965-1966 Dönemi Sanat Sevenler Derneği Ödülleri - En İyi Erkek Oyuncu (Bir Delinin Hatıra Defteri)

1967: 1966-1967 Dönemi Sanat Sevenler Derneği Ödülleri - Övgüye Değer Görülenler (Pazar Gezintisi ve Durdurun Dünyayı İnecek Var)

1982: 19. Altın Portakal Film Festivali - En İyi Erkek Oyuncu - At

1983: 20. Altın Portakal Film Festivali - En İyi Erkek Oyuncu - Faize Hücum

1986: 1985-1986 Dönemi Sanat Kurumu Ödülleri - En İyi Erkek Oyuncu (Yalınayak Sokrates)

1998. 2. Afife Tiyatro Ödülleri - Yılın En Başarılı Erkek Oyuncusu Ödülü (Simyacı, Dostlar Tiyatrosu)

1998: İsmail Dümbüllü Ödülü

2000: 5. Sadri Alışık Tiyatro ve Sinema Oyuncu Ödülleri - En Başarılı Erkek Oyuncu (Can, Dostlar Tiyatrosu)

2000: 4. Afife Tiyatro Ödülleri - Muhsin Ertuğrul Özel Ödülü (Yaşamı Boyunca Tiyatro Dalında Başarılı Çizgisini Sürdürmüş ya da Tiyatro Sanatına Katkıları Bulunmuş Kişi)

2000: Avni Dilligil Ödülleri - Yaşam Boyu Başarı Ödülü

2008: Pertevniyal Lisesi - Yılın en iyi tiyatro ödülü (Sivas 93 oyunu ile)

2014: 47. Sinema Yazarları Derneği Ödülleri - Onur Ödülü

2015: 20. Sadri Alışık Tiyatro ve Sinema Oyuncu Ödülleri - Seçici Kurul Üstün Performans Ödülü (Bir Delinin Hatıra Defteri, Dostlar Tiyatrosu)

2019: 24. Sadri Alışık Tiyatro ve Sinema Oyuncu Ödülleri - Sinema Onur Ödülü

Kaynak: Habertürk