Suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama toplumda bilinen adı ile 'kara para' aklama suçu nasıl oluşur ve cezası nedir?
Avukat Hande Bağcı
Günümüzde en çok tercih edilen para aklama yöntemleri nelerdir?
Suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerinin aklanması suçu, toplumda bilinen adıyla kara para aklama suçu; alt sınırı 6 ay veya daha fazla hapis cezasını gerektiren bir suçtan elde edilen para, altın, hisse senedi, menkul mal vb. malvarlığı değerlerinin yurt dışına transfer edilmesi veya bunların gayrimeşru kaynağını gizlemek ve meşru bir yöntemle elde edildiği konusunda kanaat uyandırmak amacıyla çeşitli işlemlere tabi tutulmasıdır (TCK m.282).
Kanun gereği kara para aklama suçunun oluşması için
• Bir suç işlenmiş olmalıdır.(ÖNCÜL SUÇ)
• Bu suç sonucunda herhangi bir ekonomik değer elde edilmiş olmalıdır.
• Bu ekonomik değerleri yasadışı nitelikten çıkarıp bunlara yasal görünüm kazandırmaya yönelik fiillerin işlenmiş olması gerekmektedir.
Aşağıda aklama ile ilgili temel kavramlar açıklanmıştır. Böylece kara para aklama suçunun oluşması için BİR SUÇ İŞLENMİŞ OLMALI(öncül suç) VE BU SUÇ SONUCU OLUŞAN MAL VARLIĞI DEĞERİ olmalıdır. Bu işlenmesi gereken suç da ceza alt sınırı 6 ay ve daha fazla hapis cezası olmalıdır. Yani ; örneğin alt sınırı 3 ay ce daha fazla hapis cezası gerektiren bir suç işlenmiş ve bu suç sonucu bir malvarlığı değeri elde edilmiş ise bu malvarlığı değerini yasa dışı olmaktan çıkarıp yasal hale getiren kişi KARA PARA AKLAMIŞ OLMAZ!
Peki bir suç işlendi ve cezası 6 ay ve daha fazla hapis cezası gerektiriyor. (Örneğin ; uyuşturucu ticareti, silah kaçakçılığı vb.) Bu suç sonucu da elde edilen bir gelir var. Kişi bu gelir ile hangi hareketlerde bulunur ise bu suç oluşacaktır?
• Birinci hareket, öncül suç işlenerek elde edilen malvarlığı gelirlerinin/değerlerinin (para, taşınmaz, altın vb.) yurtdışına transfer edilmesidir. Yurt dışına çıkarma eylemi, suç gelirlerinin aklayıcılar ya da görevlendirecekleri kuryelerce fizikî olarak kara, hava ya da demiryolu ile yurt dışına çıkarılması ya da gönderilmesi şeklinde gerçekleştirilebileceği gibi, bu fiilin bankacılık sistemi ya da posta havalesi gibi yollar kullanılarak da işlenebileceği şüphesizdir.
• İkinci seçimlik hareket,suçtan elde edilen malvarlığı değerlerinin, gayrimeşru kaynağını gizlemek ve meşru bir yolla elde edildiği konusunda kanaat uyandırmak maksadıyla çeşitli işlemlere tabi tutulmasıdır.
TCK m.282 gerekçe metninde, yurt dışında işlenmiş olan bir suçtan kaynaklanan gelirin, meşru yolla elde edilmiş bir para görüntüsüyle yabancı sermayeyi teşvik mevzuatı çerçevesinde ülkeye sokulması hâli suça örnek olarak verilmiştir
Kara para aklama suçu, yapısı gereği gelişmelere açık bir suçtur. Aklayıcılar, ekonomik ve politik gelişmeleri takip etmekte ve suçtan elde ettikleri malvarlıklarını yasal sisteme sokmak için her fırsatı değerlendirmektedirler. Bundan dolayı kanun koyucu, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerinin gayrimeşru kaynağını gizlemek ve meşru bir yolla elde edildiği konusunda kanaat uyandırmak maksadıyla çeşitli işlemlere tabi tutma eylemlerini suç olarak düzenlemek suretiyle, ileride ortaya çıkacak yeni aklama şekillerini de kapsamına almıştır. Malvarlığı değerlerini aklama yöntemleri konusunda sayı vermek mümkün değildir. Aklama yöntemleri ülkeden ülkeye, finansal araçların çeşitliliğine bağlı olarak değişir. Ayrıca günümüzde kanun dışı gelir elde edenler artık gelirlerini kendileri aklamamakta, bu işte profesyonelleşen muhasebeci, banker, hukukçu, mali danışman gibi kişileri kullanmaktadırlar. Kısaca bu yöntemlerden sıkça kullanılanlara değinmek gerekirse şu yöntemler üzerinde durulmalıdır;
A) Suç Gelirlerinin Fiziksel Olarak Ülke Dışına Çıkarılması Yöntemi;
Yöntemin esası, nakit paranın kuryeler aracılığıyla kara, deniz, hava yolu gibi değişik ulaşım araçları kullanılarak, finans sistem üzerinde yeterince denetimin olmadığı, banka gizliliğinin esas olduğu ve işbirliği yapacak kuruluşların mevcutbulunduğu ülkelere taşıyıp o ülkelerin mali sistemine sokmaktır.
Böylece nakit karaparanın, mali sistemine dahil olduğu ülkenin finansal kurumlarını kullanarak, geldiği ülkeye veya başka ülkelere transferi sağlanarak, paranın kaynağı ile olan bağ zayıflatılmakta ve aklama eylemi gerçekleştirilmektedir.
B) Vergi Cennetleri Aracılığıyla Aklama Yöntemi;
Vergi cennetleri, özellikle kıyı bankacılığı (off-shore) ve paravan şirketler vasıtasıyla suç gelirlerini aklamanın kolay olduğu ve kullanıldığı yerlerdir. Kıyı bankacılığı, genellikle serbest bölgelerde kurulan merkezlerde faaliyet gösteren ve ülke içerisindeki bankacılık sisteminin tabi olduğu kanuni düzenlemelerin kapsamı dışında tutularak, getirilen mali ve hukuksal avantajlar sayesinde cazip çalışma koşullarının sağlandığı bankacılık türüdür. Kıyı bankaları özel banka olmayıp, temel olarak diğer bankalar gibi mevduat toplamakta, kredi vermekte ve güvene dayalı işlemler yapmaktadır. Ancak bu bankalara yatırılan mevduat, devlet garantisi altında olmamaktadır.
Bu bankalar sayesinde devletin büyük kayıpları olmakta; Merkez Bankası, SPK ve Hazine gibi kamu kurumları denetim yapamadıkları için otorite ve güven kaybına uğramaktadırlar. Elde edilen faiz, ülke dışında elde edilmiş görüldüğü için maliye, vergi tahsil edememektedir
C) Oto Finansman ile Aklama Yöntemi;
Oto finansman yönteminde suç geliri, offshore merkezinde faaliyet gösteren bir bankaya yatırılmakta, daha sonra aklayıcı, ülkesindeki bir bankaya başvurarak offshore hesapta bulunan hesabı teminat göstermek suretiyle kredi talebinde bulunmaktadır. Kredi alındıktan sonra, kredinin ödeme süresi geldiğinde kredi borcu kasten bankaya ödenmemekte ve bunun üzerine krediyi veren banka, teminat olarak offshore bankasındaki teminattan borcu tahsil ederek, suç gelirini aklamış olmaktadır.
D) Aklamada Kumarhanelerin Kullanılması Yöntemi;
Kredi açılması, vade uzatımı, kiralık kasa hizmeti, çeklerin ciro edilmesi gibibirçok finansal işlemin gerçekleştirilmesine olanak sağlayan kumarhaneler, çok büyük miktarlarda nakit paranın söz konusu olduğu ve nakit yoğun olarak çalışan işyerleridir. Aklayıcılar, yüksek meblağları kumarhaneye yerleştirebilir ve parasını başka yere götüreceği tehdidiyle de herhangi bir bildirim yapılmamasını sağlayabilirler. Bu şekilde yatırılan para, artık kumarhane çekleri ile her an çekilebilir veya transfer edilebilir.
E) Lüks Mal Ticareti Yoluyla Aklama Yöntemi;
Otomobil, uçak, tekne ve gayrimenkul gibi lüks malların satıcılarından malları nakit karşılığı alan aklayıcılar, elde nakit halde bulunan kanun dışı gelirin nakit biçiminden kurtarılması olanağına kavuşmaktadırlar. Bu malların alımı sayesinde lüks bir hayat yaşanmakta, karapara dikkat çekmeyecek şekilde aklanmakta ve böylece suçtan elde edilen gelirin kaynağından uzaklaşılmaktadır. Bu işlem sonucu karaparayla satın alınan varlıkların başka bir yerde veya başka bir ülkede satılması ile kaynaktan daha da uzaklaşılmaktadır. Ayrıca bu mallar suçlular arasında ödeme aracı da olabilmektedir
Bu sayılan yöntemler dışında, insidertraining ve manüplasyon yoluyla, alternatif havale sistemleri yoluyla, internet bankacılığı yoluyla, profesyonel meslek sahiplerinin yardımları yoluyla, paravan şirketler yoluyla aklama gibi pek çok yöntem sayılabilir. Yöntemlerin fazlalığı suçla mücadelede karşılaşılabilecek güçlükleri göstermesi bakımından dikkat çekicidir.(https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/397830)
Suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerinin/gelirlerinin aklanması suçunun cezası şu şekildedir:
• Alt sınırı 6 ay veya daha fazla hapis cezasını gerektiren bir suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini, yurt dışına çıkaran veya bunların gayrimeşru kaynağını gizlemek veya meşru bir yolla elde edildiği konusunda kanaat uyandırmak maksadıyla, çeşitli işlemlere tâbi tutan kişi, 3 yıldan 7 yıla kadar hapis ve 20 bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır (TCK m.282/1).
• Birinci fıkradaki suçun işlenmesine iştirak etmeksizin, bu suçun konusunu oluşturan malvarlığı değerini, bu özelliğini bilerek satın alan, kabul eden, bulunduran veya kullanan kişi iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır (TCK m.282/2).
• Bu suçun, kamu görevlisi tarafından veya belli bir meslek sahibi kişi tarafından bu mesleğin icrası sırasında işlenmesi halinde, verilecek hapis cezası yarı oranında artırılır (TCK m.282/3).
• Bu suçun, suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, verilecek ceza bir kat artırılır (TCK m.282/4).
• Bu suçun işlenmesi dolayısıyla tüzel kişiler hakkında bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur (TCK m.282/5).
• Örgütlü kara para aklama suçunun cezası; 6 yıldan 14 yıla kadar hapis ve 40 bin güne kadar adli para cezasıdır.
