Tasarım ve telif hakları! Tasarımlarınızın korunmasına karşı ne yapabilirsiniz?
Türk Patent ve Marka Kurumuna göre; iki veya üç boyutlu ürünlerde özgünlük ve farklılık yaratarak, ortaya koyduğunuz görsel yenilikler sizin tasarımlarınızdır.
Bir tasarımın korunabilmesi için öncelikle “tasarım” ve “ürün” tanımlarına uyması ve “yenilik” ve “ayırt edici nitelik” kriterlerini taşıması gerekmektedir. O halde bu kavramları açıklamak gerekirse;
•Tasarım, ürünün tümü veya bir parçasının ya da üzerindeki süslemenin çizgi, şekil, biçim, renk, malzeme veya yüzey dokusu gibi özelliklerinden kaynaklanan görünümüdür.
•Ürün, bilgisayar programları hariç olmak üzere, endüstriyel yolla veya elle üretilen herhangi bir nesnenin yanı sıra birleşik bir ürün veya bu ürünü oluşturan parçaları, ambalaj gibi nesneleri, birden çok nesnenin bir arada algılanan sunumlarını, grafik sembolleri ve tipografik karakterleri ifade eder.
•Yenilik; bir tasarımın aynısı; dünyanın herhangi bir yerinde kamuya sunulmamış ise o tasarım yeni kabul edilir.
•Ayırt edicilik; tasarımın bilgilenmiş kullanıcı üzerinde bıraktığı genel izlenim, kamuya sunulmuş herhangi bir tasarımın aynı kullanıcı üzerinde yarattığı genel izlenimden farklı ise bu tasarımın ayırt edici niteliğe sahip olduğu kabul edilir.
Tasarımlar, Türk Patent ve Marka Kurumuna başvuru yapılarak tescil edilmesi halinde “tescilli tasarım”; ilk kez Türkiye’de kamuya sunulmuş olması halinde ise “tescilsiz tasarım” olarak korunur. Tescilsiz tasarımların koruma süresi 3 yıldır. Tescilli tasarımların koruma süresi ise 5 yıldır ve 5’er yıllık yenilemelerle 25 yıla kadar uzatılabilir.
Bazı tasarımlar; yukarıdaki kriterlere sahip olsa dahi herhangi bir şekilde koruma görmezler. Bu koruma dışı haller;
a)Kamu Düzenine veya Genel Ahlaka Aykırılık
b)Teknik Zorunluluk
c)Belirli Biçim ve Boyutta Üretilme Zorunluluğu
d)Dini, Tarihi, Kültürel Değerler ile Tescil İzni Verilmeyen İşaret, Arma, Nişan ve Adlandırmaların Uygunsuz Kullanımı
Birkaç örnek vermek gerekirse;
Dikkat etmekte fayda vardır ki; bilinen Bir Tasarımın Farklı Ürüne Uygulanmasının Yenilik Kriteri Açısından Değerlendirilmesi Tasarımın uygulanacağı ürün adı, sınıfı ve tarifnamede verilen bilgiler koruma kapsamını etkilemez (SMK Madde 61 (3)). Bu kapsamda, bilinen bir tasarım farklı bir ürüne uygulanırsa yenilik kriteri sağlanmaz. (örneğin: oyuncak araba tasarımının (Şekil 161) yaş pastaya (Şekil 162) uygulanması gibi). Ürün adı sınırlı durumlarda göz önünde bulundurulur. Örneğin: ayırt edicilik kriterinde “bilgilenmiş kullanıcının” belirlenmesinde ve “normal kullanımın” değerlendirmesinde olduğu gibi.
Tasarım tescili veya başvurusu devredilebilir, miras yolu ile intikal edebilir, lisans konusu olabilir, rehin verilebilir, teminat olarak gösterilebilir, haczedilebilir veya diğer hukuki işlemlere konu olabilir (SMK Madde 148(1)). Yukarıda belirtilen hukuki işlemler, yazılı şekle tabidir. Devir sözleşmelerinin geçerliliği, ancak noter tarafından onaylanmış şekilde yapılmış olmalarına bağlıdır.
