Trafik cezası hangi unsurları içermelidir? Trafik cezalarının delillendirilmesi zorunlu mu? Trafik cezalarını nereden öğreniriz ve nasıl itiraz ederiz?
Avukat Hande Bağcı
Trafik; Karayolları Trafik Yönetmeliği’nde açıklandığı üzere “yayaların, hayvanların ve araçların karayolları üzerindeki hal ve hareketlerine” verilen isimdir. Türkiye nüfusunun artması ile birlikte gerek büyük şehirlerde gerek taşrada, köylerde trafik yoğunluğu artmaya başlamış, bu artış beraberinde trafik kurallarında sıkı düzenlemeler getirmiştir. Esas olarak trafik kuralları ve cezalarının belirlendiği kanun 6047 sayılı Karayolları Trafik Kanunu olup, kanunun uygulanması ile ilgili birden fazla yönetmelik de bulunmaktadır.
Trafikte birden fazla hukuki problem ile karşılaşılmaktadır. Bunların başında trafik kazaları gelmekte olup ceza davaları da yine artan problemler arasında yer almaktadır. Özellikle de son zamanlarda trafik cezaları, trafik cezalarının hukuka uygunluğu gündem konusu olmaya başlamış ve toplum trafik cezalarına nasıl itiraz edeceği hususunda bir araştırma içine girmiştir.
Hız limitinin ihlal edilmesi, alkollü araç sürme, kırmızı ışıkta geçme, toplumda makas atma olarak bilinen kontrolsüz şerit değiştirme, emniyet kemeri takmamak, seyir halinde iken telefon ile görüşmek en sık karşılaştığımız trafik cezası sebepleri olmaktadır. Peki, trafik cezası nedir ve trafik cezası hangi unsurları içermelidir?
Trafik cezalarının birden fazla şekli bulunmakta olup bu cezalar ihlalin türüne göre değişiklik göstermektedir. Kimi ihlallerde sadece para cezası uygulanırken kimi ihlallerde kişi araç kullanmaktan men edilmektedir. İdari anlamda Trafik ceza türlerini izah etmek gerekirse;
İdari para cezası: Kişinin trafik kurallarına uymadığı için para cezası ödemesi durumudur. Ceza, tebliğ edildiği günden itibaren 15 gün içinde ödenirse tutarda %25 oranında indirim gerçekleşir.
Ceza puanı: Birçok trafik ihlali, kanunen belli bir ceza puanına sahiptir. Ceza puanı 1 yıl üzerinden hesaplanır. Yani bugün alınan ceza puanı, üzerinden bir yıl geçene kadar puan hanesinde kalarak 1 yıl boyunca birikir.
Belgelerin geri alınması: Trafikte yapılan hataların bedeli bazen para cezasının yanında sürücünün ehliyetine geçici olarak el konulabilir. Bu süre, ihlale göre 30-60 gün, 3-6 ay veya 2 yıl olabilir.
Belgelerin iptali: Trafik ihlalinin yaptırımlarından biri de ihlali yapan kişinin ehliyetinin iptal edilmesi olabilir. Böyle bir durumda kişinin yeniden ehliyet almaya hak kazanması gerekir.
Aracın trafikten men edilmesi: Bazı trafik ihlallerinde araç trafikten men edilebilir. Bu durumda kişinin aracını alması için gerekli şartları istenilen sürede yerine getirmesi gerekir. Araç muayenesinin yaptırılmaması, Zorunlu Trafik Sigortası’nın olmaması gibi durumlar kişinin aracının trafikten men edilmesine sebep olur.
Kişinin araç kullanmaktan men edilmesi: Bazen de trafik kurallarının ihlal edilmesi sonucu kişi, araç kullanmaktan men edilir.
Yukarıda açıklanan trafik cezası ile karşılaşılan bir kişi, bu cezaya itiraz etme hakkına sahiptir. Trafik cezaları gelir- geçer olarak, dayanaksız ve delilsiz verilemez. Bu nedenle bir kişi trafik cezası ile karşı karşıya kaldığında öncelikle trafik cezasının usulüne uygun olup olmadığını ve kanunun aradığı şartlara haiz olup olmadığını kontrol etmelidir. Trafik cezası delillerle desteklenmelidir. Trafik cezasında mutlaka cezanın verildiği yerin ve saatin yer alması zorunludur. Sadece ceza tespit tutanağının varlığı halinde kişi “delil yokluğu“ sebebine dayanarak itiraz etme hakkına sahiptir.
Örneğin; trafik polisi bir kişiye “kemer takmadığı” için ceza kesti ancak fotoğraf çekmedi. Bu halde kişi “emniyet kemeri taktığı” iddiası ile cezaya itiraz edebilir ve ceza ödeme yükümlüğünden kurtulur. Trafik polisinin tuttuğu tutanakta her iki kişinin de imzası dahi olsa mahkeme yine de delil isteme hakkına sahiptir. Bu durumlarda polisler tanık olarak dinlenebilir ve bu bir delil olarak kabul edilir. Burada diğer problem trafik polislerinin fotoğraf çekip çekemeyeceği hususudur. KVKK gereği artık bu şekilde fotoğraf çekilmesi de ihlal ve suç sayılmaktadır. Bu hallerde menfaat çatışması olduğu açık olup kanunda da herhangi bir düzenlemeye yer verilmemiştir. Fakat bu fotoğrafın Mobese, radar tarafından çekilmiş olması halinde durum farklıdır.
Anayasamızın 38. Maddesinde yer alan masumiyet karinesi gereği “suçluluğu sabit olana kadar kimse suçlu sayılmaz.” İşte bu hüküm gereği bir kişiye verilen ceza şüpheye yer bırakmayacak derecede sabit ise verilmelidir. Suçun ispatı için kanunda aranan deliller yok ise bir kişiye trafik cezası da verilemeyecektir. Trafik cezalarını nereden öğrenebiliriz ve nasıl itiraz edebiliriz?
Öncelikle trafik cezası kontrol işlemi e-Devlet üzerinde kolaylıkla yapılabilir. e-Devlet aracılığıyla, adresinize ulaşan tutanakla veya trafik polisinin tebliğ ettiği makbuzla trafik ceza bilgileri öğrenilir.
Günümüzde trafik cezaları banka şubeleri, vergi daireleri ve PTT şubeleri aracılığıyla nakit olarak ödenebilir. Bununla birlikte Emniyet Genel Müdürlüğü’nün işaret ettiği online kanallar aracılığıyla da trafik cezası ödenebilir. Bu kapsamda bankaların internet ve cep şubeleri, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın internet sitesi ve e-Devlet üzerinden online ödeme yapmak mümkündür. Radar cezası ödeme işlemi de aynı şekilde yapılır. Trafik cezası bilgileri bildirildikten sonra ödeme işlemlerinin 15 gün içerisinde yapılması halinde sürücülere yüzde 25 oranında indirim hakkı sunulur. 15 günden sonra ise normal tutar üzerinden ceza uygulanır. 30 günü geçmiş ceza borçlarında ise her ay için yüzde 5 ek faiz uygulaması bulunmaktadır.
Trafik cezalarına itiraz yapılacağı zaman talep edilen belgelerin eksiksiz ve tam olması gerekir. En yakında yer alan Sulh Ceza Hakimliği ise itiraz merciidir. Trafik idari para cezası söz konusu ise bu karar ilgili kişiye tebliğ edildikten sonra en geç 15 gün içinde itiraz edilebilir. İtiraz işlemleri Sulh Ceza Hakimliği’ne yazılı dava dilekçesi vermek sureti ile yapılır. Dava dilekçesine ek olarak yer verilmesi gereken belgeler aşağıdaki gibidir:
•Trafik cezası karar tutanağı tebligatının fotokopisi,
•Trafik cezası karar tutanağının fotokopisi,
•Trafik cezası kesilmiş olan aracın ruhsatının fotokopisi,
•Aracın sahibine ait kimlik ve ehliyet fotokopisi,
•Ceza ödemesi yapılmış ise ödemenin yapıldığına ilişkin banka dekontu.
Trafik Cezasına E-Devletten itiraz edilebilir. Bunun yanı sıra UYAP üzerinden de itiraz işlemleri gerçekleştirilebilmektedir. Vatandaşın e-imzası ya da mobil imzası varsa itiraz dilekçesini UYAP vatandaş portalını kullanmak sureti ile gönderebilmesi mümkün olur.
